گرد پیری زودرس بر چهره یاسوج ۵۰ ساله

اگر چه تنها ۵۰ سال از عمر شهر یاسوج می گذرد اما رشد سرطان گونه و غیر اصولی این شهر، بر چهره اش زخم آشفتگی و گرد پیری نشانده و این شهر جوان را به پیری زودرس مبتلا کرده است.

در یک قرن پیش به دلیل زندگی کوچ نشینی، سیاه چادرهای بافته شده از موی بز، سقف خانه اغلب مردم این استان بوده اما در قرن اخیر و با افزایش یکجانشینی و گسترش جمعیت روستایی و شهرنشینی، سیاه چادرها جای خود را به خانه هایی از خشت، گل، سنگ، آجر و… دادند.

همچنین با رشد جمعیت و سیل مهاجرت، نیاز به مسکن در استان بیشتر و از طرفی هزینه بالای ساخت مسکن، گرانی و اجاره بهای بالا موجب بنای هزاران واحد مسکونی غیر اصولی در حاشیه شهرهای استان شد.

تغییر موازنه جمعیت شهری و روستایی در دهه اخیر

جمعیت کهگیلویه و بویراحمد بر پایه سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۸۵ بیش از ۶۳۴ هزار نفر بوده که ۵۲ درصد آن‌ در روستاها و ۴۸ درصد در شهرها سکونت داشتند.

اما براساس سرشماری سال ۹۰ نفوس و مسکن در استان، این معادله برعکس شده و ۵۲ درصد جمعیت کهگیلویه وبویراحمد در شهرها و ۴۸ درصد در روستاها ساکن هستند که البته این روند همچنان در حال افزایش است.

با این حال افزایش دو درصدی جامعه شهرنشین و کاهش دو درصدی جمعیت روستاییان، نشان دهنده پدیده نامطلوب مهاجرت روستاییان به شهرها و کارساز نبودن تلاش مسئولان برای کاهش نرخ مهاجرت و مهاجرت معکوس است.

کهگیلویه و بویراحمد تا ابتدای دهه ۶۰ تنها دارای سه شهر یاسوج، گچساران و دهدشت بود اما اینک و در نیمه دهه ۹۰ این تعداد به ۱۷ شهر رسیده که این خود گواهی بر افزایش روند شهرنشینی طی سه دهه اخیر در این استان بر اثر مهاجرت بوده است.

وجود ۵۵۰ هکتار بافت فرسوده در شهرهای استان

اما رشد مهاجرت از روستاها به شهرها موجب ایجاد پدیده حاشیه نشینی شده که به عنوان “دمل چرکین” همواره تهدیدی جدی برای ساکنان این بافت‌ها و شهرها به حساب می‌آید. تهدیدی که با کوچکترین حادثه ای ماهیت نگران کننده خود را نشان می‌دهد.

به گفته کارشناسان هم اکنون بیش از ۵۵۰ هکتار بافت فرسوده در شهرهای استان کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد که نه تنها مانع خدمات دهی مناسب دولت به مردم شده بلکه هزینه خدمات دولتی را بالا برده است.

شهر گچساران با ۱۶۴ هکتار رکوردار میزان بافت فرسوده در استان است و پس از آن شهر یاسوج قرار دارد که شش محله با بافت فرسوده دوره اش کرده اند.

با این حال در این بین وضعیت حاشیه نشینی در شهر یاسوج که از قضا با کمبود زمین نیز مواجه است، از هم بدتر و کلاف پیچیده ای است که هر روز پیچیده تر می شود و باز کردن گره های آن سخت تر است.

مهاجران روستایی معمولا به دلیل ارزان بودن قیمت زمین در روستاهای اقماری شهر یاسوج ساکن می شوند و این باعث می شود این روستاها بزرگ و کم کم به شهر متصل شوند و چون نظارتی بر ساخت و سازها وجود ندارد، این مناطق همچون وصله ای ناجور به شهر وصل می شوند.

این شهر از سال ۱۳۴۲ مرکز فرمانداری کل کهگیلویه و بویراحمد بوده و سپس در سال ۱۳۵۵ به مرکزیت کل استان ارتقا یافته ‌است. اگرچه یاسوج در سال ۱۳۴۴ فقط دارای یک خیابان اصلی و ۱۰ هزار نفر جمعیت بود، امروزه از گسترش و توسعه زیادی برخوردار شده به طوری که تاکنون بالغ بر ۱۸ کیلومتر وسعت یافته‌ است و ۱۲۰ هزار نفر جمعیت دارد.

اگرچه یکی از مهمترین دلایل این توسعه، مرکزیت اداری و سیاسی این شهر است اما به نظر می رسد شهر یاسوج به شدت در حال رشد سرطان گونه ای است که در آینده ای نزدیک سلامت شهروندان و حتی طبیعت بکر آن را به خطر می اندازد.

شهرداری قادر به خدمات رسانی به حاشیه شهر نیست

شهردار یاسوج می گوید: ساخت و سازهای غیر مجاز در اطراف شهر یاسوج و ایجاد کوچه های کج و معوج، خیابان های تنگ و باریک و پیش بینی نشدن اماکن تفریحی، فرهنگی و آموزشی، خدمات رسانی به این مناطق را نیز مشکل کرده است.

محمد علی جاوید می افزاید: رشد و توسعه غیرکارشناسی حاشیه شهر هزینه های زیادی را بر شهرداری تحمیل می کند و این نهاد قادر به خدمات رسانی به این نقاط نیست.

وی حاشیه نشینی را مهمترین تهدید برای آینده شهر یاسوج می داند و بیان می کند: در سال های گذشته از حاشیه های شهر یاسوج غفلت شد و اکنون حاشیه شهر، یاسوج را با مشکل مواجه کرده است.

جاوید ادامه می دهد: در این مناطق کوچه هایی وجود دارد که با ساختار شهری ناسازگار هستند و فضاهای عمومی، آموزشی، خدمات رسانی و … پیش بینی نشده و ایجاد این فضاها در آینده نیازمند هزینه های بسیار زیادی است.

وی تصریح می کند: اگر الان به فکر مناطق پیرامونی شهر یاسوج نباشیم در آینده خطرات بیشتری شهر را تهدید خواهد کرد.

۶۸ هزار نفر در حاشیه شهر یاسوج ساکن هستند

معاون عمرانی استاندار کهگیلویه و بویراحمد هم می گوید: ۶۸ هزار نفر از جمعیت شهرستان بویراحمد تنها در اطراف شهر یاسوج ساکن هستند.

پژمان نیک اقبال می افزاید: حاشیه نشینی در یاسوج موجب ایجاد نابسامانی های زیادی در خدمات رسانی شهرداری و شرکت های خدمات رسان شده است.

وی بیان می کند: ۱۱۵ هزار نفر در شهر یاسوج از خدمات شهری بهره می برند و این در حالی است که این خدمات به حاشیه شهر نیز داده می شود.

نیک اقبال می گوید: در این مناطق حتی پیش‌بینی ایجاد یک متر فضای سبز نشده و سرانه فضای سبز در آنها صفر است.

وی وضعیت بهداشتی نامناسب، خدمات رفاهی اندک، مصرف گرایی و بیکاری و در پی آن روی آوردن به مشاغل کاذب از جدی ترین مشکلات حاشیه نشینی است.

روستایی که به دلیل رشد شدید حاشیه نشینی شهر شد

معاون عمرانی استاندار همچنین منطقه مادوان در اطراف یاسوج اشاره می کند و می گوید: شهر مادوان تا پیش از سال ۸۶ یکی از روستاهای اقماری شهر یاسوج بود اما به دلیل رشد بالای حاشیه نشینی به صورت غیر اصولی به شهر تبدیل شد در حالی که زیرساختهای شهر شدن آن مهیا نبود.

وی با بیان اینکه مهاجرت بی رویه کلاف کار را از دست مسئولین خارج کرد و آنها نتوانستند وضعیت را کنترل کنند، عنوان می کند: عدم رعایت اصول و ضوابط فنی و اجرایی لازم در ساخت ها و سازها در این شهر موجب اختلال در کار خدمات رسانی دستگاههای خدماتی شده است.

نیک اقبال انتقال خدمات به شهرهای کوچک و روستاها را تنها راه درمان و کاهش حاشیه نشینی می داند و می گوید: تهیه طرح مناسب ساختاری و راهبردی، احداث خانه ارزان قیمت، مقابله با بورس بازی زمین و جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی از وظایف دولت درزمینه جلوگیری از حاشیه نشینی است.

بروز مشکلات بهداشتی و امنیتی حاشیه نشینی در افق ۱۰ ساله

مشکلات حاشیه شهر یاسوج تنها به مسائل شهری و ساختاری بر نمی گردد بلکه این مناطق با مشکلات اجتماعی، فرهنگی و امنیتی نیز دست و پنجه نرم می کنند.

به گفته معاون سیاسی و امنیتی استاندار کهگیلویه و بویراحمد، افزایش بی رویه جمعیت و حاشیه نشینی در شهر یاسوج آسیبهای اجتماعی زیادی را به دنبال دارد.

فتاح محمدی، حاشیه نشینی و افزایش بیکاری را زمینه ساز جرم می داند و می گوید: حاشیه‌نشینی در اطراف شهرهای استان به ویژه یاسوج موجب ایجاد مشکلات بهداشتی و امنیتی در افق ۱۰ ساله می‌شود.

وی بیان می کند: سکونتگاه های غیر رسمی یکی از مهمترین معضلات فرهنگی، اجتماعی و امنیتی است و اگر امروز فکری برای آن نشود در آینده خطرساز خواهد بود.

محمدی تصریح می کند: بسیاری از مردم در این مناطق از شرایط بد سکونتی و حتی آموزشی برخوردار هستند و این مناطق فاقد امکانات بهداشتی، آموزشی و ورزشی هستند که نبود این امکانات تبعات اجتماعی و فرهنگی در پی دارد.

وی می گوید: فضاهایی با کاربری های آموزشی، بهداشتی، ورزشی و حتی فضای سبز در مناطق حاشیه شهرهای استان وجود ندارد و این مناطق دارای معضلات و آسیب هایی نظیر نزاع های دسته جمعی، قاچاق مواد مخدر، سرقت و … هستند.

این روزها شهرهای استان و به خصوص یاسوج چوب برخی بی توجهی ها به روستاها و سیاستهای غلط گذشته را می خورد. سیاستی که به جای آنکه به فکر ایجاد اشتغال و تولید در روستاها و بهبود وضعیت معیشتی روستاییان باشد، به دنبال تبدیل روستاها به شهر بود.

اینگونه بود که جاده هایی آسفالته ای که به روستاهای محروم و صعب العبور می رفتند تنها مسیری همواری را برای مهاجرت روستاییان بیکار و فاقد شغل و درآمد به شهرها ایجاد کردند تا کشک شور خود را به امید قند شهر رها کنند و البته قند شهر هم دروغی بیش نبود.