لزوم جوانگرایی توام با شایسته‌سالاری در انتصاب مدیران /مدرسه و فعالیت های آن مدام در معرض قضاوت افکار عمومی قرار می گیرد

آفتاب دنا : سید ولی موسوی- مدیرمسئول // نیروی انسانی بزرگترین سرمایه هرکشوری است و همه ترقیات و پیشرفتهای امروز بشر محصول کار وتلاش نیروهای متخصص ،کارآمد و باتجربه ای است که با مدیریت صحیح و موقعیت شناسی توانسته اند چرخهای مهم جوامع بشری را در بخشهای مختلف به حرکت درآورند و رفاه و آسایش را برای همنوعان خویش به ارمغان آورند که همه این موفقیتها در راستای یک مدیریت درست وعالمانه تحقق پیدا کرده است.

حضرت علی (ع)  درباره گزینش درست مدیران می فرمایند : کارگزارانت را بیازما و سپس بکار گمار، چرا که انتصاب بدون مشورت و آزمایش موجب پشیمانی خواهد بود. این جمله مقدمه ای بود برای ورود به بحث یکی از مهمترین رویدادهای آموزش وپرورش یعنی انتخاب و انتصاب مدیران مدارس که نقش مهمی در ارتقاء کیفیت آموزشی دارند.

آموزش وپرورش زیربنای توسعه و در مسیر حرکت کشورتعیین کننده است، چرا که نظام آموزشی یکی از مهم‌ترین ارکان پیشرفت هر کشوری است و این نهاد حساس و مهم و محصولات انسانی آن در پیشرفت و توسعه جوامع نقش تعیین‌کننده‌ای دارند.

امروزه مدرسه و فعالیت های آن مدام در معرض قضاوت افکار عمومی قرار می گیرد. مدرسه تنها سازمانی است که با محیط بیرونی ارتباط مستقیم دارد و مشتریان آن همه اقشار جامعه هستند. مردم به هیچ وجه نمی دانند که فرایند تولید پنیر در کارخانه چگونه است و یا رب گوجه فرنگی را با چه ابزار و آلاتی تهیه می کنند اما همه می دانند که کدام معلم در تدریس موفق تر است، محتوی آموزشی را به نقد می کشانند و احیانا در مورد رفتار و توانایی های معلم و سبک های رهبری مدیران مدارس قضاوت می کنند. یکی از صاحب نظران عرصه تعلیم وتربیت در همین زمینه می گوید: مدارس و کار آنها همیشه در معرض قضاوت افکار عمومی است. به ویژه، در کشورهایی که مردم به آموزش و پرورش و پیامدهای آن اهمیت می دهند، این حساسیت بیشتر است. از این رو، مدارس و گردانندگان آنها باید نسبت به افکار عمومی و واکنش مردم اعتنا کرده به حساسیت روابط مدرسه و اجتماع واقف باشند.

سوال کلی که امروز دغدغه افکار عمومی است آن است که آیا امیدی برای حل مشکلات آموزش و پرورش وجود دارد؟ آیا می توان در درازمدت مشکلات مدارس را چاره جویی کرد؟ آینده تعلیم و تربیت ره به کجا می سپارد؟ و چگونه باید از استعدادهای بالقوه موجود در جهت کیفیت بخشی به مدرسه کمک گرفت؟ یکی از راههای رسیدن به اهداف والای مدارس استفاده از مدیران با انگیزه و توانمند  است که می تواند در کاهش نسبی چالش های پیش رو تاثیرگذار باشد.

در شرایط کنونی اولویت اول آموزش و پرورش داشتن مدیران توانمند و مستعد جهت اداره اثربخش مدارس می باشد تا با روحیه خلاقانه و دانش مدیریتی بتوانند روحیه امید ونشاط را در میان معلمان ودانش آموزان تقویت نمایند.

مردم حساسیت ویژه ای به مدارس دارند و جایگاه مدرسه در نظر مردم مقدس و ویژه است . تربیت دانش آموزان در طراز جمهوری اسلامی  و دستیابی به اهداف آموزشی و پرورش در مدرسه  زمانی محقق می شود  که مدیر مدرسه نقش خود را به خوبی ایفا کند.

مدیریت و اولویت‌بندی و سرمایه‌گذاری دراین نهاد فاکتورهای مهمی محسوب می‌شوند. دراین نوشتار  سعی داریم یکی از اقدامات مهم و اساسی که برای نخستین بار آموزش وپرورش استان برای انتخاب مدیران در سال جاری در دستور کار قرار داده است و فرآیند آن در حال اجراست بپردازیم.

علم مدیریت فاکتور‌های اثبات‌شده‌ای را برای سنجش عملکرد مدیریت در سیستم‌های مختلف تعیین کرده است از آن جمله می‌توان برنامه‌ریزی، تخصص، بازده کاری، نتیجه‌گرایی و ارتقای وضعیت موجود و مواردی از این قبیل را نام برد. مدیریت در نظام‌های آموزشی به این دلیل که دستاورد آن تربیت انسان است اهمیت بیشتر و شرایط سخت‌تری دارد.

متاسفانه انتخاب مدیران در آموزش و پرورش بیشتر تحت تاثیر عوامل غیرتخصصی اعم از مسائل سیاسی، روابط شخصی و خویشاوندی صورت می‌گیرد و در اغلب موارد مدیران مدارس با معیارهای غیراصولی بر صندلی مدیریت تکیه می‌زنند.

عواملی چون دانش مدیریتی برای ارتقای کیفیت آموزشی و کسب رضایت معلمان و دانش‌آموزان، نقش چندانی در انتصاب مدیران ندارد.

درسطح کلان نیز در نظام آموزشی ما در بیشتر موارد مدیران کل‌ استانها و روسای مناطق وشهرستان‌ها با نظر افراد و گروه‌های سیاسی تعیین می‌شوند به طوری که یکی از دلایل همیشگی استیضاح وزیر آموزش و پرورش در ادوار مختلف عزل و نصب مدیران بوده است. مدیری که با استفاده از رانت منصوب شود بیشتر دغدغه افراد و گروه حامی و پشتیبان خود را خواهد داشت.

در سطح مدیران مدارس نیز روابط شخصی،سیاسی و سلیقه ای اصلی‌ترین معیار برای انتخاب مدیران است و تابع قانون خاصی نیست.

اغلب  صاحب نظران وکارشناسان حوزه آموزش و پرورش معتقدند که باید راه‌های دخالت افراد غیرمرتبط اعم از نماینده مجلس ،مسئولان با نفوذ وسیاسیون  در عزل و نصب‌ها بسته شود و دولت‌ها نیز برای ارتقای این نهاد مهم با ارائه برنامه‌های جدید، به تغییرات محدود مدیریتی رضایت دهند و جابه‌جایی‌های سیاسی را فقط در سطح وزیر و برخی معاونت‌ها اعمال کنند.

همچنین عزل و نصب مدیران مدارس و روسای آموزش و پرورش مناطق از طریق سلسله مراتب اداری و بر اساس شایستگی و معیارهای مدیریتی انجام شود.

در انتخاب مدیران مدارس معیارهای آموزشی، از جمله توان و دانش مدیریتی و توان ارتقای کیفیت آموزشی وشایستگی لحاظ شودو از انتصابات غیر تخصصی ،فامیلی و سیاسی پرهیز شود.

در سال تحصیلی جاری دستورالعمل انتخاب و انتصاب مدیران مدارس برای شایسته گزینی مدیران مدارس ابلاغ شد تا در سامانه ای فرهنگیان داوطلب برای مدیریت مدارس ثبت نام کنند تا طی فرآیندی مدیرانی شایسته بر کرسی مدارس تکیه زنند.

حالا قرار است داوطلبانی که در این پروسه توانایی مدیریت مدارس را در خود می ببینندو بعد از آزمون و مصاحبه امتیازات لازم را بدست بیاورند به عنوان مدیران مدارس در سال تحصیلی آینده منصوب شوند.

توجه ویژه به اصل شایسته سالاری و تجلی این اصل در فرایند شناسایی و انتخاب و انتصاب مدیران مدارس متضمن بهره گیری از روش‌های نوین و کارآمد و استفاده از ابزاری است که قابلیت تطبیق شایستگی داوطلبان مدیریت را داشته باشد.

بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مدرسه جلوه‌ای از تحقق مراتب حیات طیبه، کانون عرضه خدمات و فرصت‌های تعلیم، زمینه ساز درک و اصلاح موقعیت توسط دانش آموزان و تکوین و تعالی پیوسته هویت آنان بر اساس معیار نظام اسلامی است.

تربیت عبارت است از فرآیند تکاملی زمینه ساز تکوین و تعالی پیوسته هویت متربیان به صورتی یکپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی به منظور هدایت ایشان در مسیر  آماده شدن جهت تحقق  اگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه ابعاد و تحقق این مهم مستلزم مدیران شایسته‌ای است که بتوانند این ماموریت خطیر را راهبری کنند. در این راستا توجه ویژه به اصل شایسته سالاری در انتخاب مدیران مدارس و زمینه سازی برای اطلاع‌رسانی دقیق و مناسب برای شناسایی ظرفیت نیروهای اثر بخش با انگیزه، متخصص و موثر در بدنه آموزش و پرورش ضروری است.

خوشبختانه توجه به این  اصل یعنی شایسته گزینی در انتخاب مدیران همواره یکی از دغدغه های مسئولین آموزش وپرورش استان کهگیلویه وبویراحمد بوده که به گفته دکتر ایوب رضایی معاون آموزش متوسطه آموزش وپرورش کهگیلویه وبویراحمد برای نخستین بار آزمون انتخاب مدیران مدارس در کهگیلویه وبویراحمد با شرکت ۲۶۲ نفر در ۸ حوزه امتحانی برگزار شد که متقاضیانی که بیش از ۴۰درصد نمره کسب کنند به مرحله مصاحبه راه می یابند و در صورت موفقیت این طرح در سال آینده به دیگر مناطق استان تعمیم داده می شود

رضایی معتقد است آموزش و پرورش امروز نیازمند مدیرانی پویا، خلاق و مبتکر است که این مهم در دستور کار آموزش وپرورش استان قرار گرفته است تا این سرمایه انسانی بتواند با استفاده از ظرفیت‌های موجود  حداکثر بهره وری واثر بخشی را داشته باشد و با احساس مسئولیت سبب موفقیت مدرسه و ارتقاء کیفیت آموزشی شود.

جهت موفقیت این طرح ذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد که امیدواریم مد نظربرنامه ریزان و تصمیم گیران قرار بگیرد.

اولا، باید فرآیند انتخاب و انتصاب مدیران طبق دستورالعمل ابلاغی طی شود و سلیقه ونگرشهای  شخصی و سیاسی درآن رنگ وبویی نداشته باشد تا داوطلبان مدیریت مدارس با رویکرد کاملا علمی و تخصصی انتخاب شوند.

ثانیا،  مدیرانی که طی فرآیند آزمون و مصاحبه انتخاب می شوندباید دارای برنامه  عملیاتی باشند چرا که به تعبیر مولا علی (ع) وارد عمل شدن بدون برنامه ریزی علت همه شکست‌هاست .

ثالثا ، همه مدیرانی که در سطح مدارس انتخاب می شوند برای آنها قبل از بازگشایی مدارس کارگاههای آموزشی گذاشته شود که در این کارگاهها علاوه بر شیوه های نوین مدیریتی در مدارس ،مهارتهای ارتباطی و کلامی و آشنایی با مسائل مرتبط با برنامه ریزی برای ارتقاء کیفیت آموزشی گنجانده شود.

رابعا ،  باید بدانیم که استقرار نظام شایسته سالاری و تضمین کیفیت در اجرای برنامه‌های آموزشی مدارس از مهمترین  اهداف این طرح است که اگر خدای ناکرده  اشخاصی را که دانش و توان مدیریتی لازم را دارند و مقبولیتی نیز در بین معلمان ندارند در مدیریتها بگماریم خروجی آن قطعا شکست همه تلاشهایی خواهد بود که درپی یک آموزش و پرورش پویا و کارآمد است  و نارضایتی مردم از سیستم آموزش وپرورش را به دنبال دارد.

و در آخر نکته‌ای را که نباید از آن غافل شد لزوم جوانگرایی توام با شایسته‌سالاری در انتصاب مدیران است چرا که ایران کشوری جوان محسوب می‌شود و نیاز به استفاده از پتانسیل جوانان در موقعیت‌های مختلف دارد. فراموش نکنیم که بسیاری از مدیران و مسئولان فعلی در کشور عزیزمان ایران در سنین زیر ۳۰ سالگی به مدیریت‌های عالی رسیدند.

یک مدیر باید بتواند در مدرسه  برای دانش‌آموزان تدریس خوب، تصویر خوب، مباحثه خوب و احساس خوب ایجاد کند ، شاداب‌ترین، محبوب‌ترین و آگاه‌ترین فرد در جمع معلمان باشد و فضایی با نشاط را در تعامل با اولیاء دانش آموزان و معلمان برای ارتقاء کیفیت تعلیم وتربیت فراهم نماید.

والدین، معلمان و دانش آموزان سه رکن اصلی مدرسه هستند که مدیر مدرسه حلقه اتصال این سه رکن است و باید ضمن هدایت دانش آموزان زمینه هماهنگی معلم و والدین را نیز فراهم  نماید .

امیدواریم با نگاه عالمانه و رویکرد علمی که مدیرکل محترم و فرهیخته آموزش وپرورش و معاونت آموزش متوسطه آموزش وپرورش استان که مجری این طرح مهم هستند دارند با مد نظر قرار دادن این موارد، آموزش و پرورش کهگیلویه وبویراحمد روزهای بهتری را در سالهای آتی تجربه کند تا شاهد شکوفایی استعدادهای دانش آموزان در این دیار پرگهر برای ساختن فردایی بهتر باشیم.