تاثیرگذاری المان های شهری برهویت فضاهای شهری

نسیم دنا-محمد باقر رهامی کارشناس  ارشد معماری // المان یا نماد شهری ترکیبی است پیکره وار که در ساخت آن از ویژگی های درونی احجام و اشکال هندسی ،صفحات قائم یا منحنی، اجزاء سازه ای وبه طور کلی هر آنچه که جنبهی تزئینی و ساختمانی داشته باشد به صورت یک کلیت یکپارچه و تلفیقی از موارد فوق استفاده می شود المان می گویند. این ترکیب دارای یک نظام هندسی ،تعادلی پایدار و زیباست به گونه ای که پس از خودنمایی در سطح شهر افراد را به گونه ای جلب خود می نماید و ذهنشان را درگیر می کند و تا مدت ها در آن منطقه از شهر به صورت نمادین و سمبلیک، مشخصه ای برای شناخت شهر در منطقه مورد نظر می گردد و جزء شاخصه های شهری محسوب میگردد. به طور کلی ذهن با برده شدن نام منطقه مزبور ناخودآگاه به دنبال شاخصه ها و ویژگی های خاص آن منطقه رفته و المان مورد نظر را در خود تصویرسازی خواهند کرد .

این عناصر در فضاهای شهری چیده می شوند و منظر و هویت شهری را تحت الشعاع قرار می دهند .نقش اصلی المان شهری در سطح خیابان ها و فضاهای شهری ایجاد مکان هایی است که زبان ناطق هویت انسان و منظر شهری مطلوب باشد و می تواند در این حوزه با طراحی و برنامه ریزی های دقیق ،متناسب با فرهنگ و آداب و رسوم مردم حرکت کرد.

ویژگی های خاص المان های شهری

المان های شهری باید به گونه ای طراحی شوند که هم در عملکرد های متفاوت و هم در زیبایی و جهات دیگر موثر واقع شوند. المان ها می توانند مانند هر عنصر شهری در سیما و منظر شهری نقش مهمی داشته باشند و با مخاطب خود ارتباط برقرار کنند، که این امر نیازمندبه برنامه ریزی و طراحی دقیق، داشتن اطلاعات کامل از ویژگی های اقلیمی، فرهنگی ،آداب و رسوم ،و……منطقه می باشد که در صورت رعایت این نکات المان های شهری می توانند در عملکرد خود موفق باشند و هویت شهری را به نحو احسن به اجرا گذارند .با توجه به اینکه یکی از اهداف المان ها اطلاع رسانی و معرفی منطقه از نظر فرهنگی ،اجتماعی ، جغرافیایی و خصوصیات مردم منطقه است همه این موارد می توانند در برقراری ارتباط موثر تر با مردم و مخاطبین کمک کنند. اما علاوه بر برقراری ارتباط با مخاطبین می تواند نقش مهمی در زیبایی سیمای شهر داشته باشد زیرا قسمتهای مختلف شهر را تحت تاثیر قرار داده و از یکنواختی خارج می کند و به نوعی با ایجاد این نشانه ها در قسمتهای مختلف شهر هرقسمت ویژگی منحصر به فرد می یابد و غنای شهر کمک خواهد کرد. المان ها با هر سبک و سیاقی که دارند می توانند حاوی اطلاعات زیادی باشند که با این ویژگی تاثیر زیادی بر حیات کالبد معماری و شهرسازی شهر ها می گذارند و به نوعی شناسنامه و زبان ناطق هر شهر می شوند که می توانند موجب متمایز شدن شهرها از یکدیگر شوند.

 نتیجه …

فضاهای شهری با ترکیبی مناسب و زیبا از المان ها و نشانه های شهری شاخص که در راستای بستر طبیعی و فرهنگی- اجتماعی شهر عمل می نماید،می توانند بازگو کننده مکانی سرزنده و خوانا و معنی دار برای ساکنین شهر و دیگران باشند. المان های شهری با الهام از ارزشهای فرهنگی ،تاریخی، مکان یابی مناسب و مقیاس مناسب و با انتقال معانی و مفاهیم انتزاعی می توانند به نماد و سمبل شهر تبدیل شوند. با تبدیل شدن این نشانه ها به نماد می توانند هویتی خاص برای شهر و ساکنین آن به وجود آوردند. المان های شهری نمادهای هستند که در عین بی جانی و بی روحی، به فضاهای شهری جان و روح می بخشند و جنبه های تاریخی یا فرهنگی و اجتماعی را در خود می پرورانند و به دلیل فرم و عملکرد خواست خود زبان ناطق هویت شهر می باشد و به ثبت خاطرات و تعاملات در اذهان کمک می کنند. در واقع خاطرات جمعی و فردی ناشی از هویتی و معیار های فرهنگی که از طراحی المان ها و نشانه های شهری ایجاد می شود و به نسل های بعد منتقل شده و به حفظ و ماندگاری هویت شهروندان و غنای شهری که نقش موثری در حفظ هویت شهری دارد کمک شایانی می کند .نماد های مطلوب علاوه بر بومی کردن فضاهای شهری ،تقویت احساس ،تعلق خاطر به محل سکونت و ترغیب شهروندان به مشارکت در اداره امور شهر شان کمک شایانی هم به شناساندن در سطح ملی و بین المللی نموده و به توسعه شهر کمک می کند.

بنابر این امروزه اهمیت مفهوم المان که در شهر یاسوج به عنوان یکی از دغدغه هایی است که یا متخصصین و نظریه پردازان شهری از آن غافل بوده اند و یا اینکه نتوانسته اند اقدام موثری را در قبال آن به انجام برسانند. نشانه شناسی المان های شهری که مانند ابزاری برای تحلیل و ارزیابی هویت، استعاره ها و دلالت های تصریحی و تلویحی در ساختار شهر نمودی از کاربرد نشانه شناسی شهری می باشد. در وضعیت موجود دارای شرایطی اسفبار بوده و نکته مهمتر این که  در طراحی های غیر حرفه ای انجام گرفته نیز از مواردی مانند اصول و مبانی حاکم بر طراحی المان ها و کنش فضای زمینه ،منظر شهری، دید پی در پی ،نظام بصری، عناصر بصری ،کیفیت روابط بین عناصر، حرکت ،زمان و بسیاری موارد دیگر مربوط به المان های شهری غفلت شده است. المان های شهری از آن جهت که فرصت دید مطلوب و لذت بخش را به واسطه محورهای دید فراهم می آورند در ایجاد خاطره ذهنی مطلوب و تصویر ذهنی منسجم از عرصه های عمومی شهری که به تقویت حس جهت یابی شهروندان در شهر می انجامد نقش برجسته ای دارند.در پایان این مطلب شایان توجه است که ویزگی های مطرح شده در جهت طراحی المان های شهری می تواند به عنوان معیار های مورد استفاده هنرمندانه آگاهانه در بهبود کیفیت محیط بوده و زمینه تقویت پیوند عاطفی –معنایی و رابطه شناختی –ادراکی شهر یاسوج و شهروندانش را فراهم آورد ، فرایند احراز هویت محیط را در آنها تسریع کرد و عرصه های عمومی قابل سنجش و پاسخگوتری را برای شهروندان به وجود آورد.