فلسفه قیام عاشورا

بی تردید یکی از مهم ترین وقایع تاریخ اسلام ،نهضت بزرگ عاشورا است که پس از گذشت یک هزار چهارصد سال هنوز به عنوان حماسه ای جاوید مطرح بوده و در صفحات حجیم تاریخ بشر به بوته فراموشی سپرده نشده است .عظمت این حادثه به گونه ای است که پس از گذشت قرنها ، هنوز هم به عنصر اصلی الهام دهنده‌ی قیام های آزادیخواهانه بشر در جای جای جهان مطرح است و نه مسلمانان که همه آزادگان و آزاد اندیشان جهان حرکت های آزادیخواهانه و استبداد ستیزانه خود را متأثر از این نهضت عظیم الهی می دانند .

امام حسین در جمع گروهی از علما و نخبگان دیگر مناطق اسلامی با ایراد خطبه ای شورانگیر و کوبنده ضمن یادآوری وظیفه سنگین و تکلیف خطیر علما و بزرگان شهرها درباره پاسداری از کیان دین و اعتقادات مسلمانان و پیامدهای سکوت در برابر خیانات امویان از خاموشی آنها در برابر سیاست های دین ستیزانه حاکمان اموی انتقاد کرده و هرگونه همراهی و سازش با آنان را گناه نابخشودنی دانستند حضرت در پایان سخنان خود ،هدف از اقدامات و فعالیت های خود را بر ضد نظام ستمگر حاکم که چند سال بعد خود را در قالب یک نهضت نشان داد چنین اعلام فرمودند:

خدایا تو می دانی آنچه از طرف ما انجام گرفته است از سخنان و اقدامات بر ضد حاکمان اموی به خاطر رقابت و سبقت جویی در فرمانروایی و افزون خواهی در متاع ناچیز دنیا نبوده است بلکه برای این است که نشانه های دینت را به مردم نشان دهیم و اصلاح در سرزمینهایت را آشکار کنیم .

از این جملات می توان چهار هدف را برای اقدامات و فعالیت های امام حسین در عصر حاکمیت یزید جزء اهداف قیام حضرت به شمار می رفت استخراج کرد :

الف) احیای مظاهر و نشانه های اسلام اصیل و ناب محمدی

ب) اصلاح و بهبود وضع مردم سرزمینهای اسلامی

ج)مبارزه با ستمگران اموی جهت تأمین امنیت برای مردم ستمدیده

د) فراهم ساختن بستری مناسب برای عمل به احکام و واجبات الهی

امام حسین (ع) ضمن وصیت نامه ای که هنگام خروج از مدینه و در زمان وداع با برادرش محمد بن حنفیه برای وی نوشت ،هدف از حرکت خویش را چنین بازگو کرد : من نه از روی سرمستی و گستاخی و نه برای فساد و ستمگری حرکت کردم بلکه تنها برای طلب اصلاح در امت جدم حرکت کردم ،می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و سیره جدم و پدرم علی ابن ابی طالب عمل کنم .در زیارت های مختلف درباره امام حسین آمده : اَشْهَدُ اَنَّکَ قَدْ اَقَمْتُ الصَّلوه‌ و اَتیْتُ الزّکوه و اَمَرْت بِالْمَعْروفِ و نَهَیْتَ عَنِ المُنکر.

گواهی می دهم که تو نماز را به پا داشتی و زکوه دادی و امر به معروف و نهی از منکر کردی .

این عبارات ،‌اهداف ذیل را از قیام حضرت می توان استنباط کرد :

الف) طلب اصلاح در امور امت پیامبر (ص) ب) امر به معروف ج) نهی از منکر   د) عمل به سیره رسول خدا (ص) و امیر المؤمنین همانند برپایی نماز و پرداخت زکات

اگر حضرت علت حرکت خویش را مبارزه با اموری همچون رواج بدعت ها ، مخالفت با کتاب خدا و حلال و حرام الهی ، نابودی سنت پیامبر ، شیطان محوری و ترک خدا محوری ، فساد ،ظلم ،بی عدالتی ،ناامنی و تعطیلی حدود الهی و … می دانست تمام این امور حاکی از فراوانی و شیوع امری به نام منکر در جامعه اسلامی بود که حضرت را موظف به نهی از می دانستند . و نیز اگر ابا عبداله جامعه اسلامی را به امور از قبیل عمل به خدا و سنت پیامبر ،احیای مظاهر و نشانه های حق ، ایجاد امنیت و … فرا می خواند ، این مسأله نشانگر آن است که امر به نام معروف در جامعه از بین رفته از این رو اگر حضرت از بیعت با یزید امتناع کرد ،‌آمادگی خود را برای شهادت و مقاومت در برابر یزید اعلام کرد و تلاش خود را برای تأسیس حکومت اسلامی به کار گرفت و در واقع سر باز زدن از بیعت به معنای نهی از منکر ، ترویج معروف و اتمام حجت با مسلمانان درباره سکوت در برابر بدعت ها و جنایات بنی امیه بود . و تنها راه نجات امت اسلامی برپایی یک نهضت عمیق بود.

انقلاب امام حسین و یاران وفادار ایشان پیامی فراگیر و بسیار شفاف و روشن برای همه ملت های مسلمان وهمچنین ملت های آزادیخواه و تحت ستم جهان داشت .الگو پذیری قیام عاشورای حسینی فقط به کشورهای اسلامی اختصاص ندارد .بلکه بسیاری از ملت های آزادیخواه و غیر مسلمان جهان نیز از قیام حسینی الگو گرفته اند.

• مهاتا گاندی: اگر هندوستان بخواهد یک کشور پیروز شود ،باید از زندگی امام حسین پیروی کند.
• محمد علی جناح (قاعد اعظم پاکستان ): به عقیده من تمام مسلمین باید سرمشق امام حسین این شهیدی که خود را در سرزمین عراق قربانی کرد ،پیروی کنند .
• توماس کارلایل (فیلسوف ومورخ انگلیسی ) : بهترین درسی که از واقعه کربلا می گیریم ، این است که حسین ویارانش ایمان استوار به خدا داشتند.
• پروفسور ادوارد براون شرق شناسی انگلیسی ) آیا قلبی پیدا می شود که وقتی درباره کربلا سخن می شود ،آغشته به حزن و اندوه نشود؟
• گابریل انگری (نویسنده فرانسوی ) : آرامگاه حسین در کربلا بعد از کعبه ، بدون تردید دومین زیارتگاه مسلمانان است .جنایت کربلا وحشت انگیز و غیر انسانی بود .

قیام عاشورا قیامی است که بازتاب گستره آن افزون بر آنکه فرامکانی باشد فرازمانی نیز بوده و در گستره تاریخ ، الگویی برای آزاد مردان تاریخ به شمار می رود.

امام حسین با نهضت مقدس خویش در آن ظلمت سخت و در میان یأسها و ناامیدیهای مطلق و در موقعی که ستاره ای در آسمان بشریت دیده نمی شد مانند برق درخشید و مانند شعله ای حقانی فرا راه

آدمیان ظاهر گشت ، او به خوبی می دانست که تنها مردم نادان و گمراهند که

آلت دست حکومتهای ستمکار و بیداد گر واقع می شوند . امام حسین فرمودند «مرگ با عزت بهتر است از زندگی با ذلت » .

نویسنده: محمد رضا باقر زاده کارشناس ارشد مدیریت