از مانور زلزله تا وقوع زلزله

آقتاب دنا : یادداشت عبدرحمان چمن آرا دکترای تخصصی زمین شناسی و مولف کتاب زلزله و ارتقای سطح آموزش عمومی

به گزارش پایگاه خبری آفتاب دنا،عبدرحمان چمن آرا طی یادداشتی در مورد زلزله و وقوع آن گفت:

از زلزله و عشق خبر کس ندهد آن لحظه خبر شوی که ویران شده ای
« و ما خلقنا السماء و الارض و ما بینهما لعبین »
و ما آنچه درآسمان و زمین و میان آنهاست به بازی نیافریدیم. (سوره انبیاء)
یکی ازمهمترین عوامل ایجاد زلزله، حرکات صفحات زمین (دورشونده-نزدیک شونده-امتدادلغز)
که با دور شدن صفحه آفریقا از صفحه عربستان و برخورد با پهنه زاگرس قریب ۸۰۰ کیلومتر چین خوردگی و مچالگی در ایران از خوزستان تا منطقه کپه داغ خراسان صورت گرفته است که یکی از نتایج این چین خوردگی و شکستگی ها ایجاد زلزله است.

یکی از مهمترین مناطق یا کمربندهای زلزله خیز جهان کمربند کوهستانی آلپ(اروپا) , هیمالیا(هندوستان) , که در کشور ایران کوه های جوان البرز و زاگرس و رشته کوه دنا را دراستان کهگیلویه و بویراحمد در بر می گیرد.

بنابراین بر اساس مطالعات لرزه ای استان کهگیلویه و بویراحمد درکمربند میانی رشته کوه های چین خورده زاگرس قرار دارد، که مهمترین رشته کوه آن دنا بطول صدکیلومتر و عرض حدود۲۰ کیلومتر با ویژگی منحصربفرد، جوان، دارای بیشترین چین خوردگی، گسل خوردگی و روراندگی از دامنه زاگراس می باشد که منشاء اصلی زلزله در مناطقی با این ویژگی ها ایجاد می شود، پس استان ما دارای پتانسیل بالایی برای زلزله های تقریباً پر خطر می باشد به دو دلیل :
۱) از یک طرف با فاصله گرفتن صفحه آفریقا از صفحه عربستان و برخورد عربستان با زون زاگرس(۸۰۰ کیلومتر مچالگی در ایران از دشت های خوزستان تا زون کپه داغ در خراسان ایجاد شده است).

۲) از طرفی دقیقاً استان ما روی کمربند میانی آلپ و هیمالیا که دارای کوه های جوان و گسل خورده می باشد قرار دارد و مستعد هر گونه اتفاق بویژه آبستن زلزله می باشد. (چون ۹۰ در صد زلزله های دنیا در امتداد همین چین خوردگی ها و گسل ها اتفاق می افتد) اما لازم به ذکر است در مرکز استان و شهر یاسوج و سی سخت با توجه به شکستگی ها و گسل های موجود کانون زلزله ها از عمق کمتری برخودارند که نسبت به مناطقی مانند دهدشت و گچساران دارای خطر بیشتری نسبت به زلزله می باشند.

اما میزان خطرات گسل دنا (دینار) از نظر زلزله وجود رسوبات آهکی ، دولومیتی تبخیری ، مانند سازند گچساران و همچنین وجود نمکهای هرمز در پی سنگ پرکامبرین زاگرس در بخشهای متعددی از این گسل نفوذ کرده(گنبدهای نمگی کاکان-تل خالی-کوه گل) و به سطح زمین رسیده اند.

این مسئله نشان میدهد گسل زاگرس مرتفع (دنا)، از نظر میزان خطر پذیری در برابر زلزله ، زمین لرزه هایی با میانگین حداکثر ۶ تا ۵/۶ درجه در مقیاس ریشتر اتفاق بیفتد که بسیار امیدوارکننده است، چون این رسوبات(آهکی ، دولومیتی- تبخیری-گنبدهای نمکی) باعث کاهش سرعت امواج لرزه ای می شود.(مانندسرعت گیر خیابان عمل می کنند).

اما براساس بازدیهای میدانی در سطح شهر سی سخت فرم تخریب ساختمانها نشان می دهد موج لاو(love waves) در این شهرستان اتفاق افتاده است. (عملاً موجی است در سطح زمین ایجاد میشود و حرکت مارپیچی دارد و بیش از آنکه سبب تخریب شود باعث خواباندن تیر برق ها درختان و ساختمان ها به طرفین می گردد ).

نتیجه گیری:
۱- آماده سازی و اقدام به موقعه نیروهای انتظامی -راهداری-هلال احمر-ستاد بحران استان-نیروهای امدادی و کمکی-اورژانس و فوریت های پزشکی و……….. در هر شرایطی در برابر مخاطرات طبیعی

۲-پیش بینی مکان مناسب برای اسکان افرادی که در بلاهای طبیعی در چار مشکل شده اند.
۳- ایمن سازی نقاط وقوع بلایای طبیعی. و تمهیدات علمی ، فنی و مهندسی

۴- اجرا و نظارت و ارتقای سطح آموزش عمومی و تخصصی برای مقابله کاهش آثار بلایای طبیعی مانند زلزله.

۵- ایران بر روی کمر بند زلزله واقع شده وگسل های فراوانی در آن وجود دارد، مانند گسل دنا بنابراین فعالیت گسل ها و وقوع زلزله در ایران اجتناب نا پذیر است.

۶-از ساخت شهر ها در روی گسل ها فعال باید پرهیز کرد و فاصله قانونی را رعایت نمود، زیرا فعالیت مجددگسل ها موجب تخریب شهر ها می شود ، و توسعه این گونه شهر ها از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست.(بم)

۷-باید کنترل ونظارت بیشتری بر امر ساخت و ساز ها صورت گیرد و ساختمان سازی صرفاً توسط متخصصین با صلاحیت و آن هم با کسب مجوز های قانونی و نظارت ارگان های(مسکن وشهرسازی، شهرداری، نظام مهندسی ساختمان) مربوطه انجام شود .

۸- فقر باعث اسکان بی رو یه و ساخت و ساز های بدون کنترل و با کیفیت پایین در حاشیه شهر ها می شود که خود در هنگام فعالیت گسل ها و وقوع زلزله فاجعه آمیز خواهد بود.

۹-باید سطح آگاهی جامعه را در رابطه با شناخت و نحوه فعالیت گسل ها، زلزله و بطور کلی بلایای طبیعی بالا برد و مقاوم سازی ساختمان ها را افزایش داد و به مردم تاکید کرد که هزینه ایمن سازی ساختمان ها به مرتب کمتر از هزینه زیبا سازی آنها است.

۱۰- از زلزله های اخیر و به ویژه زلزله مصیبت بارمانند (طبس، رود بار، منجیل و بم- کرمانشاه) تجربه های زیادی کسب کردیم. آموختیم که هنوز نیاموخته ایم وآموختیم که همواره مقطعی می اندیشیم وهنگام بروز حوادث احساسی شده و شعار می دهیم و پس از فروکش کردن التهاب و تب وتاب حادثه، به تدریج آن را به بوته فراموشی می سپاریم.

۱۱-یاد گرفتیم که هنوز از دانش فنی روز جهان استفاده بهینه نمی کنیم وآگاه شدیم که مدیریت بحران کشور ما پس از وقوع حادثه از نظم و انسجام خوبی بر خوردار نیست وخود دچار بحران است .

۱۲-بلایای طبیعی اصولاً ماهیتی پیچیده دارند و در شرایط کنونی بسیاری از آنها خارج از کنترل انسان به نظر می رسند. اما میزان آسیب پذیری نتیجه عملکرد عوامل انسانی است و همانطوری که واقفیم پیشگیری از حادثه بهتر از واکنش در مقابله حادثه است، لذا ارتقای دانش و آگاهیهای عمومی خود عامل مهمی در کاهش اثرات بلایای طبیعی محسوب می گردد.

۱۳-مانور بلایای طبیعی و تمرین عملی و باز بینی مکرر و به روز کردن مداوم آن(هلال احمر-ستاد بحران-اورژانس و فوریت های پزشکی و….) انجام گیرد.

۱۴-تهیه بروشور قبل از وقوع زلزله، هنگام وقوع زلزله و از بعد از وقوع زلزله چه باید کرد و در اختیار شهروندان قرار دهید تا میزان اطلاع و آگاهی مردم در این زمینه زیاد شود.

۱۵-در پایان به شما پیشنهاد می کنم همچون کلاسهای زبان و موسیقی و کامپیوترکه امروزه جزء واجبات شده است یک دوره آشنایی با بحران های طبیعی مانند زلزله و امداد گری مبتدی تا پیشرفته و کلاسیک را حداقل برای خود یا یکی از اعضاء خانواده برنامه ریزی کنید.

لازم به یاد آوری است که براساس تحقیقات جدید هرساله حدود سه میلیون زمین لرزه رخ می دهد، یعنی ۸۰۰۰ هزار زمین لرزه در روز، یا هر ۱۱ ثانیه یک زمین لرزه رخ می دهد، که ۱۷% کشتار جهانی زلزله متعلق به کشورایران بوده است . بطوری که ایران جزء ده کشور بلاخیز و ششمین کشور زلزله خیز دنیاست.

بی تو هر لحظه مرا بیم فرو ریختن است مثل شهری که به روی گسل زلزله هاست